化学·生活·社会 
																		 
									
										
		  							 
          							
		  			
 
        						 
      						
      					 
  					 
					
    					 
   										
    					生物发光中的化学反应*   
  					  										
						刘亚军1,2**  
					 
															
						1.北京师范大学文理学院化学系 广东珠海 519087; 
					 
					  					
    					 
   					
   										
    					Chemical Reaction in Bioluminescence  
  					  					  					
						LIU Ya-Jun1,2**  
					 
															
						1. College of Chemistry,Faculty of Arts and Sciences,Beijing Normal University,Zhuhai 519087,China;  
					   
									
				
				
					
						
							
								
									
										
											
                        					 
												
													
													    
													    	
									 
								 
								
																										
													    
													    		                            																		摘要: 地球上许多生物体都具有发出可见光的能力。经过近100年的实验研究和几十年的理论研究,生物发光现象得到多种实际应用,其微观机理也获得了初步理解。为了让更多的化学工作者了解生物发光现象及其包含的复杂化学过程和大致反应机理,从厘清相关概念和定义入手,简要综述了该领域实验研究和理论研究的历史和进展。搞清生物发光中一系列化学反应的机理是理解生物发光和改造生物发光体系以取得特殊实际应用的关键。随后以萤火虫发光为例,将其一个完整的发光过程分为6个阶段辅以最新研究成果进行简要解析。最后对该领域目前的研究热点和前景进行了小结。
																										     
													    
													    	
															 
														 
												  		
															关键词:  生物发光 , 
																																化学反应 , 
																																酶催化 , 
																																萤火虫  
																																  
															 
																												
														
															
															    																	收稿日期:  2024-10-27
															    															        
															    															 
														 
														 																												
															基金资助: * 国家自然科学基金(22373010) 
																											    														
															
															通讯作者: 
																** E-mail: yajun.liu@bnu.edu.cn   
																													     		 
													     	 
																																									
													
														
															引用本文:     
														
															
																刘亚军. 生物发光中的化学反应* [J]. 化学教育(中英文), 2025, 46(16):                         	1-4
                             
															 
														 
														
												 
												
												
													
																																													
																	[1] 
																	 
														     			DeLeo D M,Bessho-Uehara M,Haddock S H D,et al.Proc.R.Soc.B,2024,291:20232626
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[2] 
																	 
														     			Widder E A.Science,2010,328:704-708
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[3] 
																	 
														     			Shimomura O.Bioluminescence:Chemical principles and methods.Singapore:World Scientific Publishing Company,2012
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[4] 
																	 
														     			Haddock S H,Moline M A,Case J F.Annu.Rev.Mar.Sci.,2010,2:443-493
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[5] 
																	 
														     			Lee J,Mueller F,Visser A J W G.Photochem.Photobiol.,2019,95:679-704
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[6] 
																	 
														     			Shimomura O,Johnson F H.Bioluminescence in progress.Princeton:Princeton University Press,1966
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[7] 
																	 
														     			Roda A.Chemiluminescence and bioluminescence:Past,present and future.Cambridge:Royal Society of Chemistry,2010
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[8] 
																	 
														     			Harvey E N.Science,1914,40:33-34
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[9] 
																	 
														     			Arnoldi F G C,da Silva Neto A J,Viviani V R.Photochem.Photobiol.Sci.,2010,9:87-92
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[10] 
																	 
														     			Kanakubo A,Isobe M.Bioorg.Med.Chem.,2005,13:2741-2747
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[11] 
																	 
														     			Tsarkova A S,Kaskova Z M,Yampolsky I V.Acc.Chem.Res.,2016,49:2372-2380
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[12] 
																	 
														     			Watkins O C,Sharpe M L,Perry N B,et al.Sci.Rep.,2018,8:3278
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[13] 
																	 
														     			Ohmiya Y,Kojima S,Nakamura M,et al.Bull.Chem.Soc.Jpn.,2005,78:1197-1205
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[14] 
																	 
														     			Rota E,Zalesskaja N T,Rodionova N S,et al.J.Zool.,2003,260:291-299
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[15] 
																	 
														     			Claes J M,Nilsson D E,Straube N,et al.Sci.Rep.,2014,4:4328
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[16] 
																	 
														     			Fosque B F,Sun Y,Dana H,et al.Science,2015,347:755-760
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[17] 
																	 
														     			Li J B,Wang Q,Liu H W,et al.Chem.Commun.,2019,55:4487-4490
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[18] 
																	 
														     			Kaskova Z M,Tsarkova A S,Yampolsky I V.Chem.Soc.Rev.,2016,45:6048-6077
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[19] 
																	 
														     			Abbas M,Adil M,Ehtisham-Ul-Haque S,et al.Sci.Total Environ.,2018,626:1295-1309
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[20] 
																	 
														     			Naumov P,Ozawa Y,Ohkubo K,et al.J.Am.Chem.Soc.,2009,131:11590-11605
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[21] 
																	 
														     			Liu Z-J,Stepanyuk G A,Vysotski E S,et al.Proc.Natl.Acad.Sci.USA,2006,103:2570-2575
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[22] 
																	 
														     			Schultz L W,Liu L Y,Cegielski M,et al.Proc.Natl.Acad.Sci.USA,2005,102:1378-1383
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[23] 
																	 
														     			Murakami M,Kouyama T.Nature,2008,453:363-368
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[24] 
																	 
														     			Nakatsu T,Ichiyama S,Hiratake J,et al.Nature,2006,440:372-376
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[25] 
																	 
														     			Head J F,Inouye S,Teranishi K,et al.Nature,2000,405:372-376
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[26] 
																	 
														     			Reddy G R,Thompson W C,Miller S C.J.Am.Chem.Soc.,2010,132:13586-13587
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[27] 
																	 
														     			Phakhodee W,Toyoda M,Chou C-M,et al.Tetrahedron,2011,67:1150-1157
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[28] 
																	 
														     			Sun Y Q,Liu J,Wang P,et al.Angew.Chem.,2012,51:8428-8430
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[29] 
																	 
														     			Conley N R,Dragulescu-Andrasi A,Rao J,et al.Angew.Chem.,2012,51:3350-3353
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[30] 
																	 
														     			McCutcheon D C,Paley M A,Steinhardt R C,et al.J.Am.Chem.Soc.,2012,134:7604-7607
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[31] 
																	 
														     			Imai Y,Shibata T,Maki S,et al.J.Photochem.Photobiol.A,2001,146:95-107
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[32] 
																	 
														     			Bevilaqua V R,Matsuhashi T,Oliveira G,et al.Sci.Rep.,2019,9:8998
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[33] 
																	 
														     			Subach F V,Verkhusha V V.Chem.Rev.,2012,112:4308-4327
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[34] 
																	 
														     			Vysotski E S,Liu Z J,Markova S V,et al.Biochemistry,2003,42:6013-6024
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[35] 
																	 
														     			Zhao J,Lin S,Huang Y,et al.J.Am.Chem.Soc.,2013,135:7410-7413
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[36] 
																	 
														     			Branchini B R,Rosenberg J C,Fontaine D M,et al.J.Am.Chem.Soc.,2011,133:11088-11091
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[37] 
																	 
														     			Shapiro E,Lu C,Baneyx F.Protein Eng.Des.Sel.,2005,18:581-587
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[38] 
																	 
														     			Branchini B R,Southworth T L,Khattak N F,et al.Anal.Biochem.,2005,345:140-148
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[39] 
																	 
														     			Welsh J P,Patel K G,Manthiram K,et al.Biochem.Biophys.Res.Commun.,2009,389:563-568
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[40] 
																	 
														     			Navizet I,Liu Y-J,Ferre N,et al.J.Am.Chem.Soc.,2010,132:706-712
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[41] 
																	 
														     			Orlova G,Goddard J D,Brovko L Y.J.Am.Chem.Soc.,2003,125:6962-6971
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[42] 
																	 
														     			Liu Y-J,De Vico L,Lindh R.J.Photochem.Photobiol.A,2008,194:261-267
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[43] 
																	 
														     			Ren A,Guo J,Feng J,et al.Chin.J.Chem.,2008,26:55-64
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[44] 
																	 
														     			Liu F,Liu Y-J,Vico L D,et al.J.Am.Chem.Soc.,2009,131:6181-6188
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[45] 
																	 
														     			Liu Y J.J.Photochem.Photobiol.C,2022,52:100537
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[46] 
																	 
														     			Quan Z,Ohmiya Y,Liu Y-J.J.Phys.Chem.A,2023,127:10851-10859
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[47] 
																	 
														     			Liu X,Wang M,Liu Y.J.Fungi,2023,9:369
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[48] 
																	 
														     			Luo Y,Pi S,Liu Y-J.ChemPhysChem,2024,25:e202300973
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[49] 
																	 
														     			Yue L,Wang J-Y,Liu Y-J.J.Catal.,2024,436:115590
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[50] 
																	 
														     			Yu M,Cheng Y,Liu Y.Acta Chim.Sinica,2020,78:989-993
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[51] 
																	 
														     			Yue L,Liu Y,Fang W.J.Am.Chem.Soc.,2012,134:11632-11639
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[52] 
																	 
														     			Yue L,Lan Z,Liu Y.J.Phys.Chem.Lett.,2015,6:540-548
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[53] 
																	 
														     			Chen S,Liu Y,Navizet I,et al.J.Chem.Theory  Comput.,2011,7:798-803
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[54] 
																	 
														     			Cheng Y,Liu Y.ChemPhysChem,2019,20:1719-1727
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[55] 
																	 
														     			Guo Y,Cui C,Liu Y.Photochem.Photobiol.,2022,98:184-192
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[56] 
																	 
														     			Kim S B,Furuta T,Ohmuro-Matsuyama Y,et al.Photochem.Photobiol.Sci.,2023,22:1267-1278
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[57] 
																	 
														     			Tanaka T,Higuchi M,Tsuzuki M,et al.J.Phys.Chem.Lett.,2023,14:5955-5959
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[58] 
																	 
														     			Cheng Y,Liu Y.Chem.Eur.J.,2018,24:9340-9352
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[59] 
																	 
														     			Sun S,Yang X,Wang Y,et al.Int.J.Mol.Sci.,2016,17:1704
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[60] 
																	 
														     			Stoddart L A,Johnstone E K M,Wheal A J,et al.Nat.Methods,2015,12:661-663
														     																	     
																	 
																  
																															
																	[61] 
																	 
														     			Luo Y,Pi S,Liu Y-J.ChemPhysChem,2024,e202300973