化学·生活·社会
|
生物发光中的化学反应*
刘亚军1,2**
1.北京师范大学文理学院化学系 广东珠海 519087; 2.北京师范大学化学学院 北京 100875
Chemical Reaction in Bioluminescence
LIU Ya-Jun1,2**
1. College of Chemistry,Faculty of Arts and Sciences,Beijing Normal University,Zhuhai 519087,China; 2. College of Chemistry,Beijing Normal University,Beijing 100875,China
摘要: 地球上许多生物体都具有发出可见光的能力。经过近100年的实验研究和几十年的理论研究,生物发光现象得到多种实际应用,其微观机理也获得了初步理解。为了让更多的化学工作者了解生物发光现象及其包含的复杂化学过程和大致反应机理,从厘清相关概念和定义入手,简要综述了该领域实验研究和理论研究的历史和进展。搞清生物发光中一系列化学反应的机理是理解生物发光和改造生物发光体系以取得特殊实际应用的关键。随后以萤火虫发光为例,将其一个完整的发光过程分为6个阶段辅以最新研究成果进行简要解析。最后对该领域目前的研究热点和前景进行了小结。
关键词: 生物发光 ,
化学反应 ,
酶催化 ,
萤火虫
收稿日期: 2024-10-27
基金资助: * 国家自然科学基金(22373010)
通讯作者:
** E-mail: yajun.liu@bnu.edu.cn
引用本文:
刘亚军. 生物发光中的化学反应* [J]. 化学教育(中英文), 2025, 46(16): 1-4
[1]
DeLeo D M,Bessho-Uehara M,Haddock S H D,et al.Proc.R.Soc.B,2024,291:20232626
[2]
Widder E A.Science,2010,328:704-708
[3]
Shimomura O.Bioluminescence:Chemical principles and methods.Singapore:World Scientific Publishing Company,2012
[4]
Haddock S H,Moline M A,Case J F.Annu.Rev.Mar.Sci.,2010,2:443-493
[5]
Lee J,Mueller F,Visser A J W G.Photochem.Photobiol.,2019,95:679-704
[6]
Shimomura O,Johnson F H.Bioluminescence in progress.Princeton:Princeton University Press,1966
[7]
Roda A.Chemiluminescence and bioluminescence:Past,present and future.Cambridge:Royal Society of Chemistry,2010
[8]
Harvey E N.Science,1914,40:33-34
[9]
Arnoldi F G C,da Silva Neto A J,Viviani V R.Photochem.Photobiol.Sci.,2010,9:87-92
[10]
Kanakubo A,Isobe M.Bioorg.Med.Chem.,2005,13:2741-2747
[11]
Tsarkova A S,Kaskova Z M,Yampolsky I V.Acc.Chem.Res.,2016,49:2372-2380
[12]
Watkins O C,Sharpe M L,Perry N B,et al.Sci.Rep.,2018,8:3278
[13]
Ohmiya Y,Kojima S,Nakamura M,et al.Bull.Chem.Soc.Jpn.,2005,78:1197-1205
[14]
Rota E,Zalesskaja N T,Rodionova N S,et al.J.Zool.,2003,260:291-299
[15]
Claes J M,Nilsson D E,Straube N,et al.Sci.Rep.,2014,4:4328
[16]
Fosque B F,Sun Y,Dana H,et al.Science,2015,347:755-760
[17]
Li J B,Wang Q,Liu H W,et al.Chem.Commun.,2019,55:4487-4490
[18]
Kaskova Z M,Tsarkova A S,Yampolsky I V.Chem.Soc.Rev.,2016,45:6048-6077
[19]
Abbas M,Adil M,Ehtisham-Ul-Haque S,et al.Sci.Total Environ.,2018,626:1295-1309
[20]
Naumov P,Ozawa Y,Ohkubo K,et al.J.Am.Chem.Soc.,2009,131:11590-11605
[21]
Liu Z-J,Stepanyuk G A,Vysotski E S,et al.Proc.Natl.Acad.Sci.USA,2006,103:2570-2575
[22]
Schultz L W,Liu L Y,Cegielski M,et al.Proc.Natl.Acad.Sci.USA,2005,102:1378-1383
[23]
Murakami M,Kouyama T.Nature,2008,453:363-368
[24]
Nakatsu T,Ichiyama S,Hiratake J,et al.Nature,2006,440:372-376
[25]
Head J F,Inouye S,Teranishi K,et al.Nature,2000,405:372-376
[26]
Reddy G R,Thompson W C,Miller S C.J.Am.Chem.Soc.,2010,132:13586-13587
[27]
Phakhodee W,Toyoda M,Chou C-M,et al.Tetrahedron,2011,67:1150-1157
[28]
Sun Y Q,Liu J,Wang P,et al.Angew.Chem.,2012,51:8428-8430
[29]
Conley N R,Dragulescu-Andrasi A,Rao J,et al.Angew.Chem.,2012,51:3350-3353
[30]
McCutcheon D C,Paley M A,Steinhardt R C,et al.J.Am.Chem.Soc.,2012,134:7604-7607
[31]
Imai Y,Shibata T,Maki S,et al.J.Photochem.Photobiol.A,2001,146:95-107
[32]
Bevilaqua V R,Matsuhashi T,Oliveira G,et al.Sci.Rep.,2019,9:8998
[33]
Subach F V,Verkhusha V V.Chem.Rev.,2012,112:4308-4327
[34]
Vysotski E S,Liu Z J,Markova S V,et al.Biochemistry,2003,42:6013-6024
[35]
Zhao J,Lin S,Huang Y,et al.J.Am.Chem.Soc.,2013,135:7410-7413
[36]
Branchini B R,Rosenberg J C,Fontaine D M,et al.J.Am.Chem.Soc.,2011,133:11088-11091
[37]
Shapiro E,Lu C,Baneyx F.Protein Eng.Des.Sel.,2005,18:581-587
[38]
Branchini B R,Southworth T L,Khattak N F,et al.Anal.Biochem.,2005,345:140-148
[39]
Welsh J P,Patel K G,Manthiram K,et al.Biochem.Biophys.Res.Commun.,2009,389:563-568
[40]
Navizet I,Liu Y-J,Ferre N,et al.J.Am.Chem.Soc.,2010,132:706-712
[41]
Orlova G,Goddard J D,Brovko L Y.J.Am.Chem.Soc.,2003,125:6962-6971
[42]
Liu Y-J,De Vico L,Lindh R.J.Photochem.Photobiol.A,2008,194:261-267
[43]
Ren A,Guo J,Feng J,et al.Chin.J.Chem.,2008,26:55-64
[44]
Liu F,Liu Y-J,Vico L D,et al.J.Am.Chem.Soc.,2009,131:6181-6188
[45]
Liu Y J.J.Photochem.Photobiol.C,2022,52:100537
[46]
Quan Z,Ohmiya Y,Liu Y-J.J.Phys.Chem.A,2023,127:10851-10859
[47]
Liu X,Wang M,Liu Y.J.Fungi,2023,9:369
[48]
Luo Y,Pi S,Liu Y-J.ChemPhysChem,2024,25:e202300973
[49]
Yue L,Wang J-Y,Liu Y-J.J.Catal.,2024,436:115590
[50]
Yu M,Cheng Y,Liu Y.Acta Chim.Sinica,2020,78:989-993
[51]
Yue L,Liu Y,Fang W.J.Am.Chem.Soc.,2012,134:11632-11639
[52]
Yue L,Lan Z,Liu Y.J.Phys.Chem.Lett.,2015,6:540-548
[53]
Chen S,Liu Y,Navizet I,et al.J.Chem.Theory Comput.,2011,7:798-803
[54]
Cheng Y,Liu Y.ChemPhysChem,2019,20:1719-1727
[55]
Guo Y,Cui C,Liu Y.Photochem.Photobiol.,2022,98:184-192
[56]
Kim S B,Furuta T,Ohmuro-Matsuyama Y,et al.Photochem.Photobiol.Sci.,2023,22:1267-1278
[57]
Tanaka T,Higuchi M,Tsuzuki M,et al.J.Phys.Chem.Lett.,2023,14:5955-5959
[58]
Cheng Y,Liu Y.Chem.Eur.J.,2018,24:9340-9352
[59]
Sun S,Yang X,Wang Y,et al.Int.J.Mol.Sci.,2016,17:1704
[60]
Stoddart L A,Johnstone E K M,Wheal A J,et al.Nat.Methods,2015,12:661-663
[61]
Luo Y,Pi S,Liu Y-J.ChemPhysChem,2024,e202300973